Eerste gemotoriseerde vlucht in de geschiedenis op 10 augustus 1888 met de Daimler “Grandfather Clock”.
- Gottlieb Daimler’s visie van holistische mobiliteit te land, te water en in de lucht
- Consequente lichtgewicht constructie en verbrandingsmotor met hoge snelheid
- Belangrijk technologisch voertuig op weg naar de moderne luchtvaar
“Close-up” – de naam van deze serie van het Mercedes-Benz Museum zegt het al. Elke aflevering vertelt een verrassend, spannend verhaal of een verhaal achter de schermen. Door de schijnwerpers te richten op details van een voertuig, een tentoonstelling of een architectonisch of designelement. Deze keer in de schijnwerpers: het gemotoriseerde Wölfert-luchtschip uit 1888.
Nr. 8/2023: Gemotoriseerd luchtschip van Wölfert uit 1888
Filigraan: De houten latten van het frame zien er dun uit, met de Daimler eencilindermotor duidelijk zichtbaar in het midden. De koorden die aan deze latten zijn bevestigd lijken bijna filigraan. Maar het ontwerp weerspiegelt het doel. Deze gondel maakt tenslotte deel uit van een vroege vliegmachine – en voor de luchtvaartpioniers van de jaren 1880 was een lichtgewicht constructie de hoogste prioriteit. De met stof beklede propellers zijn daarom ook geoptimaliseerd voor een laag gewicht.
Première: 135 jaar geleden, op 10 augustus 1888, slaagde het gemotoriseerde luchtschip van Wölfert erin om de eerste vlucht ter wereld te maken met een verbrandingsmotor. Het baanbrekende wapenfeit legde ongeveer vier kilometer af van de Daimler fabriek in Cannstatt, richting Kornwestheim naar Aldingen (tegenwoordig deel van de gemeente Remseck am Neckar). De authentieke replica van de gondel met motor, propellers en besturing kan worden bezichtigd in het Mercedes-Benz Museum in Legend Room 1: Pioneers – The Invention of the Automobile.
Visionair: Het luchtschip werd ontwikkeld door de Leipziger boekhandelaar en gestudeerd theoloog Dr. Friedrich Hermann Wölfert. Gottlieb Daimler was de perfecte samenwerkingspartner voor Wölfert om een aandrijfsysteem te vinden voor zijn luchtschepen, die hij sinds 1880 had ontwikkeld. De luchtvaartpionier hoefde niet overtuigd te worden. Daimler was er immers al lang van overtuigd dat zijn snelle viertakt verbrandingsmotor, die hij samen met Wilhelm Maybach had ontworpen, holistische mobiliteit op het land, op het water en in de lucht mogelijk zou maken. Tot op de dag van vandaag herinnert de driepuntige vorm van de Mercedes-ster als handelsmerk aan deze visie.
Ontwikkelingslijn: Met de Reitwagen (rijtuig, 1885) en de gemotoriseerde koets en boot (beide 1886) voerde Daimler de eerste twee punten van het gedurfde plan uit. Toen hij hoorde dat Wölfert op zoek was naar een motor voor zijn luchtschip, bood hij in de late herfst van 1887 zijn eencilindermotor aan, die “Grandfather Clock” werd genoemd vanwege zijn vorm. De veelzijdige machine bleek een optimale oplossing.
Motortoerental: De 1,5 kW (2 pk) motor met een cilinderinhoud van 603 kubieke centimeter was zonder behuizing gemonteerd op een stevige houten fundering in de gondel. De onderdelen van zwart geschilderd gietijzer en gepolijst messing waren goed zichtbaar en staken duidelijk af tegen de basisconstructie van de gondel van hout, koorden en textiel. De motor werkte met maximaal 720 omwentelingen per minuut op een horizontale en een verticale propeller, die beide drie bladen hadden en op een metalen buisas waren gemonteerd. De horizontale propeller onder de gondel werd gebruikt om van hoogte te veranderen. De verticale schroef achteraan zorgde voor de voortstuwing. Sturen gebeurde met een zeil aan de voorkant.
Van uurwerk tot “Grandfather Clock“: Het feit dat Daimlers staande eencilindermotor in de volksmond de “Grandfather Clock” werd genoemd, paste in de ontwikkelingsgeschiedenis van Wölferts luchtschip aan het einde van de jaren 1880. Want vanaf 1880 testten de technologie-enthousiaste boekhandelaar en zijn ontwikkelingspartner Georg Baumgarten verschillende aandrijvingen voor de voortstuwing en hoogtecontrole van hun luchtschepen. Er werd onder andere ook een veermotor gebruikt, in de volksmond “uurwerkmotor” genoemd vanwege het gebruik in klokken. Later had Wölfert ook zijn oog laten vallen op onder andere elektromotoren. Maar het totale gewicht van de motor en het energieopslagsysteem was te groot. Alleen de snelle viertakt-verbrandingsmotor leverde de gewenste combinatie van licht gewicht (84 kilo) en hoge prestaties.
Partnerschap in technologie: Op 10 augustus 1888 om 9 uur ’s ochtends steeg het luchtschip op vanaf Daimlers fabrieksterrein in Cannstatt. Dr. Wölfert zelf zat niet achter het stuur, want de boekverkoper was ongeveer twee meter lang en woog ongeveer 100 kilo. Dat zou te veel ballast zijn geweest voor de vliegmachine met zijn met waterstofgas gevulde hijslichaam waaraan de gondel was opgehangen. In de beste geest van technologisch partnerschap stapte Daimler-werknemer Gotthilf Wirsum in, die ongeveer 30 kilo lichter was dan de uitvinder van de vliegmachine. Hij stuurde het luchtschip met succes in de richting van Kornwestheim en landde op de paradeplaats van Aldingen – waar het merkwaardig werd bewonderd door de officieren die er werkten. Twee dagen later maakte Wirsum nog een vlucht van ongeveer vier kilometer.
Succesverhaal: De eerste gemotoriseerde vlucht 135 jaar geleden was het begin van een succesvolle geschiedenis. Zowel Daimler, Benz & Cie., Daimler-Motoren-Gesellschaft (DMG), opgericht in 1890, als na de fusie in 1926 de toenmalige Daimler-Benz AG bouwden motoren voor luchtschepen en vliegtuigen. Onder andere luchtschepen van graaf Zeppelin werden aangedreven door motoren van Daimler, van de LZ 1 uit 1900 tot de LZ 130 uit 1938. Dr. Friedrich Hermann Wölfert maakte deze triomfantelijke opmars van de luchtschepen niet meer mee. In 1888 ondernam hij een derde vlucht vanaf de Cannstatter Wasen en in 1889 presenteerde hij zijn nieuwe luchtschip, ook aangedreven door een Daimler-motor, in Ulm. Hij stortte neer met zijn luchtschip “Deutschland” in Berlijn in 1897 en overleefde het niet.
